Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι μια σημαντική γυναικολογική νόσος, η οποία συχνά δεν εμφανίζει συγκεκριμένα συμπτώματα στα πρώιμα στάδια, γεγονός που καθιστά τη διάγνωσή του πιο απαιτητική. Παραμένει ιδιαίτερα σοβαρός και χρειάζεται έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση. Ο μαιευτήρας/γυναικολόγος Νίκος Κοκότης μας μιλά για τα βασικά σημεία που πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες: από τα είδη και τα πιθανά συμπτώματα, μέχρι τους παράγοντες κινδύνου, τον ρόλο της κληρονομικότητας και τη σημασία της τακτικής παρακολούθησης. Μέσα από απλές και κατανοητές απαντήσεις, προσφέρει ουσιαστική ενημέρωση και συμβουλές πρόληψης, με στόχο κάθε γυναίκα να είναι πιο προετοιμασμένη και πιο προστατευμένη.
Πόσα είδη καρκίνου των ωοθηκών υπάρχουν;
Στην πράξη ο κυρίαρχος τύπος του καρκίνου των ωοθηκών προκύπτει πρακτικά από κύτταρα των ωοθηκών (ή των σαλπίγγων). Από εκεί και πέρα υπάρχουν πολλές διαφοροποιήσεις σε ιστολογικό επίπεδο (δηλ. στην εξέταση με το μικροσκόπιο) που ενδεικτικά θα αναφέρουμε π.χ. το ορώδες, το ενδομητριοειδές, το βλεννώδες αλλά περεταίρω δε χρειάζεται να τους αναλύσουμε και να κουράσουμε τους αναγνώστες μας. Σπανιότερα θα δούμε μεταστάσεις από άλλους όγκους (π.χ.μαστός & στομάχι) αλλά αυτό για το κοινό που μας διαβάζει δεν αλλάζει κάτι, η διαφορά αφορά μόνο τον κλινικό ιατρό και τους παθολογοανατόμους.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα είναι δυστυχώς πολύ ασαφή. Στα αρχικά στάδια (μικρού μεγέθους όγκος, όχι εξαπλωμένος) δε θα δώσει ΚΑΝΕΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑ, αλλά μόνο όταν μεγαλώσει θα προκαλέσει αύξηση στην κοιλιακή περίμετρο λόγω υγρού-ασκίτη, αίσθημα απώλειας όρεξης και φουσκώματος, φαινόμενα πίεσης στο έντερο, αιμορραγίες, αναιμία κλπ. Πολλές φορές το πρώτο για το οποίο η γυναίκα θα πάει στο γιατρό είναι το ότι δε της χωράν τα παντελόνια! Συνήθως θα απευθυνθεί στον παθολόγο, μιας και το σύμπτωμα είναι αρκετά ασαφές, οπότε αυτός θα πρέπει να το σκεφτεί στη διαφορική διάγνωση.
Πως γίνετε η διάγνωση;
Η διάγνωση πραγματοποιείται με συνδυασμό κλινικής εξέτασης, υπερηχογραφικού ελέγχου (κολπικός & κοιλιακός υπέρηχος), εργαστηριακές εξετάσεις (κυρίως δείκτης CA125) και από εκεί και πέρα κάνουμε αξονικές τομογραφίες, PΕΤ Scan κλπ για να δούμε αν έχει προχωρήσει η νόσος και σ’ άλλα όργανα. Να μη ξεχνάμε αυτό που πάντα όλοι οι γιατροί αναφέρουν, το καλό δηλαδή ιστορικό της ασθενούς!
Ποια είναι η αιτία αλλά και οι παράγοντες για τον καρκίνο των ωοθηκών;
Δεν υπάρχει σαφής απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Είναι πολυπαραγοντικό το φαινόμενο. Υπάρχουν κάποια γονίδια που λέγονται ΒRCA 1-2 και παίζουν ρόλο (παρόμοια με το CA μαστού), αλλά σίγουρα είναι και άλλα τμήματα του DΝΑ που σχετίζονται με τη νόσο, μα είναι ακόμα αντικείμενο έρευνας. Τα αντισυλληπτικά, ο θηλασμός, η πολυτεκνία προστατεύουν γενικώς γιατί κρατάν τις ωοθήκες “ήρεμες” αλλά αυτό δεν είναι απόλυτο. Απ’ την άλλη μια γυναίκα που δεν έχει γεννήσει ή έχει παρατεινόμενο κύκλο μετά από κάποια ηλικία έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσει. Επειδή ζούμε σε μια εποχή με αρκετά χημικά προϊόντα, σίγουρα αρκετά από αυτά έχουν καρκινογόνο δράση, παρόλα αυτά δεν υπάρχει κάποια απευθείας συσχέτιση του καρκίνου των ωοθηκών με μια συγκεκριμένη ουσία που να βρίσκεται στη ζωή μας.
Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο;
Σαφώς, αλλά δεν είναι τόσο standard όσο σε άλλους καρκίνους. Σίγουρα αν έχει νοσήσει η γιαγιά ή η μητέρα μιας γυναίκας πρέπει να γίνεται συχνότερη εξέταση. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η παρουσία καρκίνου του μαστού στην οικογένεια ενοχοποιείται, αλλά πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια, για να πει κανείς ότι ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Για να το απλοποιήσουμε για τους αναγνώστες μας λέμε ότι μόνο άμα υπάρχουν καρκίνοι του μαστού σε νέες συγγενείς, σε αρκετούς συγγενείς, σε άντρες συγγενείς (ναι υπάρχει CA-μαστού σε άνδρα!) ή συνδυασμός καρκίνου μαστού και ωοθηκών, τότε υπάρχει πιο αυξημένη πιθανότητα να εμφανιστεί η νόσος και για αυτό συστήνεται γενετική ανάλυση και συμβουλευτική σε οργανωμένα κέντρα.
Η παχυσαρκία και το κάπνισμα αυξάνουν την πιθανότητα;
Σε όλους τους καρκίνους το κάπνισμα και η παχυσαρκία λειτουργού δυσμενώς γιατί είναι καταστάσεις που ευνοούν τη φλεγμονή και τη δημιουργία οξειδωτικού stress, φθείρουν δηλαδή τα κύτταρα και τα αναγκάζουν να μπαίνουν σε μια φάση restoration που ευνοεί τη δημιουργία καρκίνου. Ωστόσο στο CA ωοθηκών, δεν είναι τόσο μεγάλη η επίδραση τους όπως π.χ. το τσιγάρο σε όγκους πνεύμονα ή ουροδόχου κύστεως ή η παχυσαρκία στο CA ενδομητρίου.
Που μπορεί να κάνει μετάσταση;
Τοπικά ο όγκος εξαπλώνεται σε όργανα όπως η μήτρα, το παχύ έντερο ή όλο το κοιλιακό διαμέρισμα (περιτοναϊκές εμφυτεύσεις). Συστηματικά σε λεμφαδένες ( περιοχικοί της κοιλίας και ενδεχομένως πιο μακριά) και αιματογενώς π.χ. πνεύμονα, συκώτι, εγκέφαλο. Στην πράξη όπως ισχύει για όλους τους καρκίνους, όσο πιο “α-μετάστατος” είναι, τόσο καλύτερα. Δυστυχώς αν μετασταθεί πέρα σε όργανα έξω από την κοιλιά, δεν έχει καλή πρόγνωση!
Το Τεστ ΠΑΠ μας επιτυγχάνει τη διάγνωση;
Το τεστ Παπ αυτό καθ’ αυτό όχι γιατί ψάχνει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η καθιερωμένη επίσκεψη στο γυναικολόγο όμως που συνδυάζει τεστ Παπ, υπέρηχο, κολπική ψηλάφηση θα βρει ενδεχομένως ένα μικρό μόρφωμα στην ωοθήκη που προφανώς θα είναι σε αρχικό στάδιο και θα έχει καλή επιβίωση!
Ένα μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε σε όλες τις γυναίκες;
Να μη αμελούν τον τακτικό (ετήσιο) έλεγχο στο γιατρό τους. Όπως κάνουμε μαστογραφία ή τεστ Παπ, δεν υπάρχει κατ’ αναλογία εξέταση διαλογής ( screening) για να δούμε ότι π.χ. από τις 1000 γυναίκες οι 10 θα έχουν CA ωοθήκης. Παρόλα αυτά όπως είπαμε παραπάνω θα κάνουμε υπέρηχο και θα ανακαλύψουμε εάν υποβόσκει κάτι που χρήζει περεταίρω διάγνωσης!
Συνέντευξη: Βιβή Κάραλη
