Μία ανάσα λίγο πριν τις 14 Φεβρουαρίου, την Παγκόσμια ημέρα των ερωτευμένων. Mία γιορτή αφιερωμένη στον επιπόλαιο, τοξοβόλο μπελά του δωδεκάθεου, που με τα παιχνίδια του ανατρέπει τα δεδομένα του ανθρώπινου κόσμου και δίνει έντονη κόκκινη απόχρωση στην ασπρόμαυρη εκδοχή του. Πώς όμως καθιερώθηκε η ημέρα αυτή ως γιορτή του έρωτα και ποιος είναι ο επί της ουσίας συμβολισμός της, ώστε να κατέχει μία ξεχωριστή θέση στο ημερολογιακό έτος;
Ταξιδεύοντας πίσω στο χρόνο φτάνουμε στην αρχαία Ρώμη, στην ποιμενική γιορτή της γονιμότητας, τα Lupercalia, αφιερωμένη στο θεό Lupercus, προστάτη των βοσκών και της γονιμότητας, μία μορφή που πολλοί συνέδεαν με τον αρχαιοελληνικό μυθολογικό Πάνα. Κατά τη 13η έως τη 15η του Φεβρουαρίου άνθρωποι της υπαίθρου, προερχόμενοι από κατώτερες κοινωνικές τάξεις, έπιναν άφθονο κρασί κι αφού έφταναν σε κατάσταση μέθης έβγαζαν τα ρούχα τους, κάλυπταν τα σώματα τους με δέρματα ζώων, όπως σκύλοι, πρόβατα και κατσίκια, δηλαδή ζώα, που κατά την κρίση τους είχαν έντονη σεξουαλική επιθυμία για αυτό και προηγουμένως αποτέλεσαν αντικείμενο θυσίας από τους ιερείς, κι έτρεχαν στους δρόμους. Οι γυναίκες, μάλιστα, συνήθιζαν να βγαίνουν γυμνές θέτοντας τον εαυτό τους ως στόχο των αντρών, οι οποίοι τις ευλογούσαν ακουμπώντας τες με ένα ραβδί, που είχε συμβολικό χαρακτήρα, καθώς αν μία γυναίκα ήταν έγκυος μετά το άγγιγμα θεωρείτο ότι θα είχε εύκολη γέννα, ενώ αν ήταν άτεκνη, θα αποκτούσε παιδί.
Ο Πάπας Γελάσιος Α’ προχώρησε στην κατάργηση του εθίμου, πράγμα που δε βρήκε σύμφωνες τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, παρόλο που έβλεπαν υποτιμητικά το έξαλλο γλέντι. Στην ένστασή τους ο πάπας του ανταπάντησε ότι αν επιθυμούσαν τη συνέχιση του εορτασμού, θα έπρεπε να κατέβουν οι ίδιοι γυμνοί στους δρόμους, πρόταση άκρως προσβλητική για έναν αριστοκράτη, και που είχε ως άμεση συνέπεια την αποδοχή της απόφασης από αυτούς. Έτσι, το 496, κατ’ εντολή του Γελάσιου, η 14η Φεβρουαρίου ορίστηκε ως η χριστιανική γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου, χωρίς να προσδιορίζεται ποιο ήταν το τιμώμενο πρόσωπο, αλλά συνδυάζοντας το βίο τριών ανδρών. ενός Βαλεντίνου, που αποκεφαλίστηκε από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, επειδή τελούσε το μυστήριο του γάμου σε χριστιανούς, κι άλλων δύο μαρτύρων χριστιανών Βαλεντίνων, που αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν.
Αρχικά, η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου δεν ήταν συνδεδεμένη με τον έρωτα. Αυτό συνέβη σε μεταγενέστερο στάδιο, όταν το 14ο αιώνα ο Άγγλος συγγραφέας, Geoffrey Chaucer, έγραψε σε ένα ποίημα του τη φράση «Γιατί αυτή ήταν η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, όταν κάθε πουλί, που μπορεί να φανταστεί ο άνθρωπος, έρχεται σε αυτό το μέρος για να βρει το ταίρι του.» Την ίδια χρονική περίοδο κι άλλοι δημοφιλείς συγγραφείς από την Αγγλία και την Ισπανία συνέδεσαν στα έργα τους την ημέρα αυτή με την αγάπη. Στη συνέχεια και πιο συγκεκριμένα το 1477, έγινε η πρώτη κλητική προσφώνηση του αγαπημένου με τον όρο «Βαλεντίνο» από την Μάρτζορι Μπρους, που απευθυνόταν στον Άγγλο ευγενή σύζυγό της, Σερ Πάστον, ώσπου το 18ο αιώνα επισφραγίζεται η ταύτιση της 14ης Φεβρουαρίου με τον έρωτα, όταν υιοθετήθηκε η ανταλλαγή καρτών μεταξύ των ερωτευμένων κατά την ημέρα αυτή, συνήθεια που βρήκε ιδιαίτερα μεγάλη ανταπόκριση στη Βρετανία κι αργότερα στην Αμερική, ιδίως όταν οι Αμερικάνοι επιχειρηματίες ξεκίνησαν τη μαζική παραγωγή τους αποβλέποντας σε αύξηση των κερδών.
Δυστυχώς, η εμπορευματοποίηση μιας ημέρας, που παρουσιάστηκε μέσω της τέχνης ως ύμνος της αγάπης και γρήγορα αποδομήθηκε ως ευκαιρία πολλαπλασιασμού των εσόδων, αποτέλεσε αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της κι είχε ως παρεπόμενο το δια τους αιώνες στίγμα μιας γιορτής αφιερωμένη στον καταναλωτισμό υπό το προσωπείο της σύνδεσής της με τον έρωτα. Επειδή, όμως, όλα είναι θέμα οπτικής κι η ουσία δεν υπήρξε ποτέ κομμάτι «του φαίνεσθαι», αλλά συστατικό στοιχείο «του είναι» η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου συνεχίζει να κατέχει μία ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις Παγκόσμιες ημέρες. Κι αυτό γιατί, σε μία εποχή, στην οποία υπάρχει ασύστολος καταναγκασμός κι αποσιώπησή των συναισθημάτων, είναι υψίστης σημασίας να τιμούμε ξεχωριστά την κινητήρια δύναμη της ζωής, την αγάπη, για να μας θυμίζει το μεγαλείο της και πόσο ανάγκη υπάρχει στον κόσμο τόσο να τη χαρίζουμε, όσο και να είμαστε άξιοι να τη βιώνουμε.
Και κάπως έτσι ξεκινώντας από ένα εθιμοτυπικό γλέντι, γνωρίζοντας, εν συνεχεία, τον έρωτα υπό το πρίσμα της αποτύπωση της ψυχής σε στίχους και την καταγεγραμμένη απελευθέρωση των συναισθημάτων στα καρτ- ποστάλ των ερωτευμένων γεννήθηκε μία ξεχωριστή ημέρα. Αυτή της εξύμνησης όχι μιας φτερωτής θεότητας, αλλά του ίδιου του Θεού, δηλαδή την αγάπη!
~Δέσποινα Κρικέλη
