H αναβλητικότητα εμπεριέχει την έννοια της παράλογης καθυστέρησης μιας ηθελημένης και προγραμματισμένης σειράς ενεργειών. Με άλλα λόγια, το άτομο επιλέγει να αναβάλλει παρά το γεγονός ότι γνωρίζει ότι αυτό είναι «εις βάρος του» και ότι δεν θα τον ωφελήσει, ρεαλιστικά τουλάχιστον, με κάποιον τρόπο.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι στο παρόν άρθρο εστιάζουμε στην αρνητική/ δυσλειτουργική πλευρά της αναβλητικότητας καθώς βέβαια είναι σαφές ότι μπορεί να υπάρχουν και θετικά στοιχεία από την αναβολή μια σειράς ενεργειών. Για παράδειγμα, μπορεί για ορισμένα πράγματα να είναι χρήσιμο να αντέξουμε την καθυστέρησή τους καθώς, βέβαια, είναι σημαντικό, υπό συγκεκριμένες περιστάσεις, να αποφύγουμε τη βιασύνη και τους έντονους ρυθμούς, δηλαδή το στρες.
Είναι γεγονός ότι το να αναβάλλει κανείς διαρκώς μπορεί να είναι αρκετά επώδυνο και να επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας σκέψης και συναισθήματος στην καθημερινότητα του ατόμου. Αρκεί βέβαια να το γνωρίζει και ο ίδιος γιατί πολλοί άνθρωποι, μέχρι να έρθουν αντιμέτωποι με τη δυσαρέσκεια των άλλων ή τις επιπτώσεις από την αναβολή διαφόρων υποχρεώσεων, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη την αναβλητικότητά τους.
Παρόλα αυτά, η αναβλητικότητα φαίνεται να είναι λιγότερο επώδυνη από όσα «κρύβονται» πίσω από αυτή. Η τακτική της αναβλητικότητας επιτρέπει στο άτομο «να προστατεύσει την εικόνα του» μεταθέτοντας την ευθύνη για το αποτέλεσμα σε παράγοντες έξω από τον ίδιο προσωπικά. Εάν αποτύχει σε κάτι, μπορεί να εκλογικεύσει την απογοήτευσή του ότι οφείλεται στην αναβλητικότητα και να σκεφτεί ότι «αν δεν περίμενα μέχρι το τελευταίο λεπτό θα τα είχα πάει πολύ καλύτερα». Εάν επιτύχει, η αυτοεκτίμηση ανυψώνεται γιατί τα επιθυμητά αποτελέσματα έχουν επιτευχθεί παρά το γεγονός μάλιστα ότι αναβλήθηκε η εργασία που έπρεπε να γίνει. Έτσι, λοιπόν, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, η αυτοεκτίμηση παραμένει σε μεγάλο ποσοστό αλώβητη.
Σημαντικός παράγοντας: Το περιβάλλον
Τα άτομα που εμφανίζουν τάση για αναβλητικότητα έχουν μεγαλώσει συχνά σε ένα περιβάλλον όπου υπήρχε ένα είδος αυταρχικότητας ή ελέγχου από το περιβάλλον. Σε αυτό το περιβάλλον, το παιδί μπορεί να αρχίσει να «εναντιώνεται» με ένα είδος παθητικής αντίστασης όπως είναι η αναβλητικότητα. Η αναβλητικότητα, σε αυτή την περίπτωση, βοηθά το άτομο να αντισταθεί στον έλεγχο και την καθυπόταξη της προσωπικότητάς του.
Σε άλλες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να είχαν υψηλές προσδοκίες από το παιδί και εκείνο να ένιωθε ότι δεν μπορεί να τις ικανοποιήσει με αποτέλεσμα να ανέβαλλε διαρκώς διάφορους στόχους για να αποφύγει την απογοήτευση των προσδοκιών τους και, βέβαια, την προσωπική αποτυχία. Η δυναμική αυτή μπορεί να οδηγήσει το παιδί που μεγαλώνει, στην τάση επιδίωξης υψηλών στόχων φοβούμενο όμως να ξεκινήσει ή να ολοκληρώσει κάτι μην τυχόν και δεν είναι «τέλειο»!
Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις η αναβλητικότητα μπορεί να αποτελεί και το αποτέλεσμα μια γενικότερης έλλειψης οργάνωσης του οικογενειακού περιβάλλοντος. Το παιδί μπορεί να βιώνει το περιβάλλον ως χαοτικό και έτσι να μην μπορεί και το ίδιο να οργανώσει τη ζωή του. Αναβάλλει διαρκώς γιατί, απλά, δεν γνωρίζει από πού πρέπει να αρχίσει, τι πρέπει να κάνει, τι θέλει, προς ποια κατεύθυνση επιθυμεί να πορευτεί η ζωή του…
Ο φόβος της επιτυχίας
Το παράδοξο είναι ότι κανείς μπορεί να αναβάλλει διαρκώς επειδή φοβάται και την επιτυχία. Είναι γεγονός ότι η επιτυχής έκβαση ενός στόχου αποφέρει «ευθύνες» στο άτομο και αναγνώριση του status και της ανεξαρτησίας/ αυτονομίας του, γεγονός που προκαλεί άγχος και τάση για αποφυγή. Η αναγνώριση και η επιτυχία μπορούν να φέρουν και πάλι στο προσκήνιο τις υψηλές προσδοκίες από τους άλλους εκκινώντας το φαύλο κύκλο του φόβου αποτυχίας και αποφυγής.
Διάφοροι παράγοντες που οδηγούν στην αναβλητικότητα
Αναζήτηση φροντίδας και προσοχής
Όσοι αναβάλλουν μπορεί να περιμένουν από τους άλλους να κάνουν πράγματα γι’ αυτούς ή απλά αναζητούν την προσοχή ή την φροντίδα τους. Βέβαιο είναι πάντως, ότι με την αναβλητικότητά τους καταφέρνουν να τους ανησυχούν και να δημιουργούν μια αίσθηση αγωνίας για το αν θα τα καταφέρουν, αν θα προλάβουν, τι θα γίνει, κι έτσι οι άλλοι ασχολούνται μαζί τους…
Κούραση και εξουθένωση
Τα πράγματα μπορεί να είναι και λιγότερο περίπλοκα και η αναβλητικότητα μπορεί να υποδηλώνει απλώς ότι η υπερβολική δουλειά και οι υποχρεώσεις δεν επιτρέπουν στο άτομο να χαλαρώσει και αναβάλλει προκειμένου να «επιβιώσει» των περιστάσεων. Σε αυτή την περίπτωση η αναβολή και η τεμπελιά είναι ενδεχομένως οι μόνοι τρόποι με τους οποίους το σώμα ζητά να ηρεμήσει.
Δυσκολίες στη γνωστική επεξεργασία πληροφοριών
Τα άτομα που αναβάλλουν μπορεί να εκδηλώνουν γενικότερα διάφορα λάθη στη γνωστική επεξεργασία πληροφοριών. Μια από αυτές, μπορεί να είναι και η δυσκολία αντίληψης και αξιολόγησης του χρόνου. Όπως τονίζεται, εάν κάποιος αναβάλλει διαρκώς μπορεί να μην είναι σε θέση να διαχειριστεί το χρόνο με κατάλληλους τρόπους. Παράλληλα, μπορεί να νιώθει και μια αβεβαιότητα σχετικά με τις προτεραιότητες και τους στόχους του. Παρατηρείται δυσκολία συγκέντρωσης και το παραμικρό ερέθισμα μπορεί να αποσπάσει την προσοχή. Παρατηρείται έντονη σκέψη, τάση για εκλογίκευση και το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να επικεντρωθεί σε ένα ερέθισμα.
Διαβάστε τη συνέχεια στο http://psychologynet.gr/η-αναβλητικότητα-2/